Jak wspierać odporność dziecka?

W pierwszych latach swojego życia maluchy intensywnie rosną i rozwijają się, a ich odporność wciąż się kształtuje. Wszystko to sprawia, że jest to wymagający okres dla układu odpornościowego. Czas ten warto zatem wykorzystać na wspieranie układu immunologicznego u dzieci, zapewniając im tym samym ochronę. Sprawdź, jak dbać o odporność dziecka, aby dzieciństwo twoje malucha było pełne dobrych chwil i jakie czynniki są pod tym względem najważniejsze.

Odporność dziecka – czym się różni od odporności dorosłej osoby?

Układ odpornościowy, który ma za zadanie ochronę organizmu, jest złożonym systemem komórek, tkanek i narządów współpracujących ze sobą. U noworodków i niemowląt system ten nie jest jeszcze w pełni rozwinięty. W pierwszych miesiącach życia dziecko korzysta wyłącznie z przeciwciał pochodzących od matki, przekazanych podczas ciąży, porodu oraz karmienia piersią. Odporność bierna chroni maluchy, ale z czasem jej skuteczność maleje, a dziecko zaczyna budować własny system obronny.

W miarę jak maluch rośnie, jego układ odpornościowy rozwija się i dojrzewa. Z czasem wytwarza własne przeciwciała i zaczyna coraz lepiej funkcjonować. Nadal nie jest jednak do końca wykształcony i uczy się, jak skutecznie zainicjować odpowiedź immunologiczną. Nie zaleca się, aby dziecko całkowicie izolować, ponieważ poznając nowych ludzi i nowe miejsca buduje swoją odporność.

Co na wsparcie odporności dla dziecka uczęszczającego do przedszkola lub szkoły warto zastosować?

Każdego roku wraz z nadejściem jesieni odporność dziecka w wieku przedszkolnym i szkolnym jest wystawiana na ogromną próbę. Codzienny kontakt z rówieśnikami, stres, a także brak odpowiedniej higieny osobistej sprawiają, że dzieci często opuszczają zajęcia przedszkolne czy szkolne. Aby temu zapobiec, warto wdrożyć pewne działania, które w korzystny sposób wpłyną na układ odpornościowy.

Zrównoważona dieta a odporność dziecka

Mówi się, że odporność bierze się z jelit. Wynika to z faktu, że niemal 80% komórek odpornościowych znajduje się właśnie w układzie pokarmowym (https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33803407/, dostęp online: 26.08.2024). Z tego powodu kluczową rolę w kondycji układu odpornościowego dziecka odgrywa skład jego mikroflory jelitowej. Przez pierwsze 6 miesięcy życia dziecka duży wpływ na florę jelitową ma karmienie piersią, które dostarcza niemowlakowi niezbędnych witamin i minerałów w takiej ilości oraz formie, która pozwala na całkowite pokrycie jego zapotrzebowania.

Z czasem konieczne staje się jednak rozszerzanie diety o warzywa, owoce i wartościowe źródła białka oraz tłuszczów, aby zapewnić tym samym maluchowi cenne składniki odżywcze i budować prawidłowe nawyki żywieniowe. Codzienna dieta powinna być bogata przede wszystkim w takie składniki jak:

• witamina C, która wspiera produkcję białych krwinek. Witaminę C można znaleźć m.in. w cytrusach, papryce i truskawkach;
• witamina D, która stymuluje prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego. Jest obecna m.in. w tłustych rybach (łosoś, makrela), jajkach i produktach mlecznych;
• cynk, którego źródłem są np. orzechy, nasiona i produkty pełnoziarniste;
• żelazo, które również wspomaga produkcję białych krwinek i hemoglobiny. Produkty bogate w ten składnik to głównie mięso, ryby oraz rośliny strączkowe.

Odpowiednia jakość i ilość snu na odporność dla dzieci

Wraz z rozpoczęciem roku szkolnego dzieci muszą wcześnie wstawać do szkoły lub przedszkola. Jeżeli dodamy do tego problemy z zasypianiem, spowodowane np. przebodźcowaniem, to często okazuje się, że rano maluchy są zmęczone i niewyspane. Wszystko to również wpływa niekorzystnie na ich układ odpornościowy. Zdaniem ekspertów (https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4877308/, dostęp online: 26.08.2024), długość snu niezbędna do pełnej regeneracji organizmu dziecka wynosi:

• niemowlęta do 12. miesiąca życia: 12–16 godzin na dobę (wraz z drzemkami);
• dzieci w wieku 1–2 lata: 11–14 godzin na dobę (wraz z drzemkami);
• dzieci w wieku 3–5 lat: 10–13 godzin na dobę (w tym drzemki);
• dzieci w wieku 6–12 lat: 9–12 godzin na dobę;
• nastolatki w wieku 13–18 lat: 8–10 godzin na dobę.

Ruch na świeżym powietrzu naturalnym wsparciem odporności dziecka

Aktywność fizyczna odgrywa bardzo ważną rolę w prawidłowym funkcjonowaniu układu immunologicznego zarówno osób dorosłych, jak i najmłodszych (https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/1655191/, dostęp online: 26.08.2024). W związku z tym warto zachęcać dzieci do spędzania czasu na świeżym powietrzu bez względu na pogodę, dbając tym samym o ich odporność i hartowanie organizmu. Ważne jednak, aby zadbać o dopasowanie stroju malucha do panujących warunków atmosferycznych. Najlepiej sprawdza się tzw. ubiór na cebulkę, czyli stosowanie kilku warstw, zakładanych lub zdejmowanych w zależności od pogody.

Regularne szczepienia ochronne a odporność dziecka

Równie istotnym elementem wsparcia odporności dziecka jest realizacja programu szczepień ochronnych zgodnie z kalendarzem określonym przez Ministerstwo Zdrowia oraz GIS. Szczepienia mają za zadanie wykształcić odpowiednią odpowiedź immunologiczną na konkretne patogeny, tak aby w razie kontaktu organizm od razu zareagował.

Wsparcie odporności dziecka – praktyczne wskazówki dla rodzica

Po szczególnie wymagającym czasie dla układu odpornościowego warto pomyśleć nad jego wsparciem. Rodzic może pomóc dziecku pod tym względem, zapewniając mu:

• odpoczynek i regenerację – organizm dziecka potrzebuje czasu na pełną regenerację. Warto zadbać o odpowiedni sen i relaks;
• zbilansowaną dietę – produkty bogate w łatwo przyswajalne składniki odżywcze, np. białko oraz witaminy, wspierają procesy obronne organizmu;
• odpowiednie nawodnienie – woda wspiera usuwanie toksyn i nawodnienie tkanek;
• stopniowy powrót do aktywności – lekkie spacery czy zabawy będą lepsze niż nagły wysiłek;
• utrzymywanie higieny osobistej – częste mycie rąk, unikanie kontaktu z brudem i bakteriami.

Co na odporność dziecka? Podsumowanie

Układ odpornościowy dziecka jest w trakcie intensywnego rozwoju, dlatego tak ważne jest jego codzienne wspieranie poprzez odpowiednią dietę, sen, ruch, higienę oraz szczepienia. W razie niedoborów warto rozważyć suplementację – najlepiej po konsultacji z pediatrą i wykonaniu odpowiednich badań.

Bibliografia:

1. Kościej A, Skotnicka-Graca U., Ozga I. Rola wybranych czynników żywieniowych w kształtowaniu odporności dzieci. Probl Hig Epidemiol 2017, 98(2): 110–117.
2. Bernatowska E., Feleszko W., Cukrowska B., Immunomodulacja w wieku rozwojowym – fakty i mity. Pediatria po Dyplomie, 2013.
3. Dymarska E. i wsp., Wpływ sposobu odżywiania na układ odpornościowy. Nowiny lekarskie 2013, 82(3), 222–231.
4. Wiertsema S. i wsp., The Interplay between the Gut Microbiome and the Immune System. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33803407/
5. Paruthi S. i wsp., Recommended amount of sleep for pediatric populations. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4877308/
6. Shephard R i wsp., Physical activity and the immune system. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/1655191/