Jak podaje WHO, do 2030 r. 1 na 6 osób na świecie będzie miała ponad 60 lat (who.int/news-room/fact-sheets/detail/mental-health-of-older-adults, dostęp online: 14.04.2025). Fakt ten może wiązać się z wieloma istotnymi wyzwaniami zdrowotnymi. Osoby starsze często zmagają się z problemami fizycznymi i psychicznymi, które w istotny sposób wpływają na ich codzienne życie. Co powoduje pogorszenie jakości życia seniorów i jak możemy pomóc im w poprawie zdrowia oraz ogólnego samopoczucia?
Złe samopoczucie u seniora – jak zmienia się organizm osób starszych wraz z wiekiem?
Złe samopoczucie u seniora to szerokie pojęcie, które może obejmować zarówno fizyczną jak i psychiczną sferę organizmu. Zwykle jest to efekt naturalnego starzenia się organizmu, stopniowej utraty wydolności poszczególnych układów oraz spowolnionych procesów metabolicznych. Z wiekiem stajemy się mniej odporni, a nasz organizm może słabnąć czego wynikiem może być utrata masy mięśniowej, trudności z pamięcią i koncentracją, obniżenie nastroju. Zmiany te prowadzą do obniżenia samopoczucia, utrudniając codzienną aktywność i ograniczając niezależność seniorów.
Gorsze samopoczucie u seniora – przyczyny
W większości przypadków złe samopoczucie u seniorów wynika z naturalnych procesów starzenia się organizmu. Niekiedy jest to jednak efekt:
- ograniczeń związanych z wiekiem – wielu seniorów zmaga się z dyskomfortem związanym z ruchem. Wraz z wiekiem aktywność fizyczna może maleć, a w konsekwencji spada wydolność organizmu. Z tego powodu niektórzy seniorzy nie są w stanie już pójść na długo wędrówkę czy nawet na dłuższy spacer. Do tego dochodzi również częsty dyskomfort ze strony stawów i mięśni co również może ograniczać wszelkie aktywności fizycznej seniora.
- słabsza odporność – osłabiony układ odpornościowy utrudnia organizmowi szybką reakcję odpornościową, co może skutkować wydłużonym czasem rekonwalescencji.
- stres – badania wskazują, że stres wpływa na zdrowie psychiczne około 55% osób starszych (https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7122445, dostęp online: 14.04.2025). Źródłem stresu u seniorów są m.in. traumatyczne przeżycia, pogorszenie sprawności fizycznej i umysłowej, zmiany w sytuacji finansowej czy poczucie osamotnienia. Dodatkowo nadmiar wolnego czasu i brak aktywności mogą u nich powodować uczucie nudy, które również zwiększa poziom stresu i obniża samopoczucie.
Dowiedz się więcej na temat: stres a odporność. Jak stres wpływa na układ odpornościowy?
Z czego może wynikać nagłe złe samopoczucie u seniora?
Silne osłabienie u osoby starszej może pojawić się w rezultacie:
- sytuacji kryzysowej, np. nagły spadek sił
- reakcji organizmu na stres np. reakcja na szokującą wiadomość
- traumatycznych wydarzeń, np. upadek z dużej wysokości
- zwiększonego zapotrzebowania na płyny
Każdy z powyższych stanów wymaga natychmiastowej pomocy medycznej, ponieważ może zagrażać zdrowiu lub życiu seniora.
Objawy złego samopoczucia u seniora
Gorsze samopoczucie u seniora może objawiać się na różne sposoby, w zależności od tego, czy dotyczy sfery fizycznej, czy psychicznej.
Objawy fizyczne
Fizyczne objawy pogorszenia samopoczucia u osoby starszej są przeważnie pierwszym sygnałem, że organizm może potrzebować wsparcia w codziennym funkcjonowaniu. Szczególnie niepokojące są takie dolegliwości jak:
- zmiany w apetycie – spadek apetytu lub niechęć do jedzenia może prowadzić do osłabienia organizmu i niedostarczenia potrzebnych składników odżywczych;
- senność i spadek aktywności fizycznej – seniorzy często czują się zmęczeni i ospali, co może być objawem osłabienia organizmu;
- dyskomfort ze strony mięśni i stawów – mogą ograniczać ruchomość i prowadzić do wycofania się z codziennych aktywności.
Sprawdź też: aktywność fizyczna a odporność. Wpływ wysiłku fizycznego na układ odpornościowy.
Objawy psychiczne
Psychiczne aspekty złego samopoczucia zwykle bywają subtelniejsze niż te fizyczne, jednak również mogą wpływać niekorzystnie na jakość życia seniorów. Do najczęściej obserwowanych należą:
- problemy z pamięcią i koncentracją – mogą być sygnałem osłabienia stanu zdrowia psychicznego.
- lęk i przygnębienie – uczucie niepokoju, smutku czy zadowolenia z życia często towarzyszy osobom starszym, szczególnie w okresach osamotnienia.
- zmiany nastroju i zachowania – rozdrażnienie, wycofanie z kontaktów społecznych czy apatia mogą być reakcją na spadek sprawności fizycznej, poczucie utraty niezależności lub brak wsparcia ze strony bliskich.
Wsparcie dla seniora w przypadku gorszego samopoczucia
W wielu przypadkach seniorzy traktują spadek samopoczucia jako naturalną część starzenia się i nie zawsze chcą szukać pomocy z zewnątrz lub mówić o swoich problemach. Pamiętajmy jednak, że szybka reakcja i odpowiednie wsparcie mogą poprawić komfort ich życia. Bardzo ważne jest tu połączenie kilku kroków:
- profesjonalnej opieki medycznej – regularne wizyty u lekarza i konsultacje specjalistyczne są niezbędne w diagnostyce;
- rehabilitacji – istotny element poprawy kondycji fizycznej seniorów, zwłaszcza jeśli zmagają się z dyskomfortem ze strony układu kostno-stawowego. Odpowiednio dobrane ćwiczenia mogą pomóc w poprawie mobilności, zapobiec dalszym ograniczeniom w codziennym funkcjonowaniu;
- wsparcia psychologicznego – szczególnie ważne dla seniorów borykających się z lękiem lub samotnością. Niekiedy wystarczające są rozmowy z bliskimi, jednak zdarza się, że konieczne są spotkania indywidualne lub grupowe, aby lepiej poradzić sobie z trudnymi emocjami;
- zdrowej diety – bogatej w witaminy, minerały oraz białko, aby wesprzeć układ odpornościowy seniora, poprawić funkcje metaboliczne i dodać mu energii. Warto pomyśleć też o dodatkowej suplementacji, jeśli istnieją do tego wskazania
- przyjaznego otoczenia domowego – dostosowanie przestrzeni życiowej do potrzeb seniora, np. poprzez instalację uchwytów w łazience lub usunięcie przeszkód w domu, może poprawić bezpieczeństwo i komfort poruszania się, a co za tym idzie – wpłynąć na samopoczucie osoby starszej.
Gorsze samopoczucie u seniora – podsumowanie
Gorsze samopoczucie u seniorów to wyzwanie, z którym borykają się zarówno oni sami, jak i ich bliscy. Warto jednak pamiętać, że zapewnienie odpowiedniej opieki, szybkiej reakcji na problemy i wsparcie na każdym etapie mogą znacząco poprawić komfort życia osoby starszej. Bardzo ważna jest tu przede wszystkim aktywizacja – fizyczna, społeczna i intelektualna. Regularne angażowanie się w różne aktywności, takie jak spacery, rozmowy z bliskimi czy hobby, może znacząco podnieść jakość życia seniorów i wpłynąć korzystnie na ich samopoczucie.
Bibliografia
- Grzanka-Tykwińska A., Kędziora-Kornatowska K., Znaczenie wybranych form aktywności w życiu osób w podeszłym wieku, Gerontologia Polska, 18(1)/2010, s. 29-32.
- Seangpraw K., Auttama N., Kumar R., Somrongthong R., Stress and associated risk factors among the elderly: a cross-sectional study from rural area of Thailand, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7122445, [dostęp online: 14.04.2025].
- WHO, Mental health of older adults, https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/mental-health-of-older-adults, [dostęp online: 14.04.2025].
